بررسی اثر روش های مختلف استخراج بر روی خواص آنتی اکسیدانی، آنتی باکتریایی و کیفیت اسانس رزماری

رزماری گیاهی پایا و چند ساله با برگ های سوزنی معطر و همیشه سبز، بومی مناطق مدیترانه ای (اسپانیا، موراکو، تونس، فرانسه و ایتالیا) و متعلق به خانواده نعناعیان می باشد، که از 200 جنس و حدود 3500 گونه تشکیل شده است. از جمله فعالیت های بیولوژیکی متعدد رزماری افزایش دهنده حافظه، جلوگیری از بیماری های تخریب دهنده عصبی و فشار بالا، ضد افسردگی، ضد سرطان، ضد التهاب، ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی می باشد. همچنین رزماری حاوی مقادیر زیادی از آهن، کلسیم و ویتامین b6 می باشد. اسانس های روغنی ترکیبات گیاهی، طبیعی، فرار و پیچیده ای با ماهیت روغنی یا لیپید مانند هستند که معمولاً با عطر قوی تشخیص داده می شوند. این ترکیبات را روغن های اتری، روغن های فرار و یا روغن های گیاهی نیز می نامند، که حلالیت کمی در آب دارند، اما محلول در چربی، الکل، حلال های آلی و سایر مواد هیدروکربنی بوده و به طور کلی در دمای اتاق مایع می باشند. استخراج از مواد گیاهی با یک یا مخلوطی از حلال های مناسب، از یک سری مراحل مقدماتی تشکیل شده است. استخراج با کمک استخراجگر مقاومتی، یک تکنیک پیشرفته تقطیر با آب می باشد، که از فرآیند حرارت دهی مقاومتی استفاده کرده و می توان آن را به عنوان روشی نوین در استخراج اسانس های روغنی به کار برد. حرارت دهی مقاومتی به عنوان حرارت دهی ژول، حرارت دهی الکتریکی و حرارت دهی رسانای الکتریکی شناخته می شود، به عنوان فرایندی تعریف می گردد که در آن یک جریان الکتریکی متناوب از مواد عبور داده می شود و می توان برای تولید حرارت درون محصول از آن بهره جست.در این پژوهش تأثیر فرایند های مختلف استخراج (تقطیر با آب، تقطیر با روش مقاومتی و کاربرد پیش تیمار فراصوت) بر ترکیبات شیمیایی و ویژگی های فیزیکی اسانس های روغنی تولید شده از گیاه rosmarinus officinalis، و ویژگی های بیولوژیکی آن ها (فعالیت آنتی اکسیدانی و ضد باکتریایی) مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. بیشترین زمان انجام فرایند مربوط به روش متداول استخراج اسانس های روغنی، تقطیر با آب (162/67 دقیقه) و کمترین زمان فرایند مربوط به روش استخراج با استخراجگر مقاومتی همراه با پیش تیمار فراصوت می باشد (67 دقیقه)، که به دلیل حرارت دهی کل نمونه به صورت همزمان و با سرعت بالاتر می باشد. تفاوت معنا داری در بازده استخراج اسانس روغنی و ویژگی های فیزیکی اسانس های روغنی به دست آمده مشاهده نشد. ترکیبات عمده اسانس های روغنی مورد مطالعه عبارتند از آلفا-پینن (16/25-14/23%)، کامفور (9/87-8/73%)، بُرنیل استات (9/97-8/34%) و 1و8-سینئول (8/46-7/11%). بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس های روغنی به دست آمده و مقایسه با آنتی اکسیدان های تجاری، bht و bha، نشان دهنده عدم ارزش آنتی اکسیدانی این اسانس می باشد. تصاویر میکروسکوپ الکترونی نیز نشان دهنده تخریب غدد حاوی اسانس در اثر فرایند های اعمال شده را نشان می دهد.